Verschillende staatsvormen
Een staatsvorm is een systeem waarmee een samenleving wordt geregeerd. Regeren houdt in dat machthebbers beslissingen nemen die het doen en laten van anderen beïnvloeden. Dit kunnen beslissingen zijn op het gebied van de rechtspraak, het onderwijs, het milieu, het leger, de werkgelegenheid, de economie, etc. De meest voorkomende staatsvormen zijn:
Republiek – een centrale overheid deelt de macht met een aantal kleinere, regionale en/of lokale overheden, zonder monarchie. De Verenigde Staten zijn een voorbeeld van een federale republiek.
Monarchie – een land dat wordt geregeerd door één persoon, zoals een koning of koningin. Deze positie is erfelijk en wordt doorgegeven aan het oudste kind van de heersende vorst.
Constitutionele Monarchie – een monarchie waar een gekozen regering de macht en invloed van de monarch beperkt. Nederland is een constitutionele monarchie.
Dictatuur – één leider die totale controle over z’n land heeft. De dictator is niet democratisch gekozen en is geen onderdeel van de monarchie – hij of zij heeft waarschijnlijk de macht gegrepen en zal alles doen om zijn of haar machtspositie te behouden, ook met militair geweld.
Totalitaire staat – dit is een land waar maar één politieke partij bestaat. Inwoners worden gedwongen om zich aan de wetten te hjouden zie gemaakt worden door deze kleine groep mensen.
Anarchie - is de afwezigheid van een overheid of wetten. Dit komt vaak voor na een burgeroorlog, wanneer concurrende partijen de macht over het land proberen te krijgen.
De geboorte van de democratie
Een democratie is een land waar de regering is gekozen door de mensen. Iedereen die stemrecht heeft, krijgt de kans om zijn of haar favoriete leider te kiezen. Democratie heeft zijn oorsprong in het oude Griekenland. Het is een Grieks woord dat ‘heerschappij van het volk’ betekent. Het werd voor het eerst toegepast in Athene rond 500 v.Chr. Elk jaar werd er een raad van vijfhonderd leden gekozen, bekend als de Boulè. Alleen mannelijke burgers konden lid zijn van de Boulè. Vrouwen, slaven en vreemdelingen werden niet gezien als burgers van Athene en mochten dus geen lid worden en ook niet stemmen. Burgers kwamen elke tien dagen samen op een heuvel (de Pnyx) waar ze stemden over nieuwe wetten die door de regerende raad waren bedacht. In principe hadden de burgers spreekrecht, maar in werkelijkheid was er een klein aantal ‘sprekers’ (ofwel politici) die veel meer invloed hadden dan anderen en die hoopten stemmen te winnen, vrijwel op dezelfde manier als politici dat vandaag de dag doen.
Het ontstaan van de democratie in Nederland
Toen Napoleon in 1813 verslagen werd door Engeland, konden de Nederlanders weer handelen met Engeland. Het Franse rijk bestond niet meer. Engeland en Rusland riepen in 1815 het Koninkrijk der Nederlanden uit. Ze wilden niet dat Frankrijk weer zo groot zou worden, dus moest er een sterk land komen ten noorden van Frankrijk.
Het nieuwe koninkrijk bestond uit de Noordelijke Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden. Ze kregen ook de kolonies terug die Engeland had afgepakt. Willem I werd de eerste koning. Hij zorgde dat het weer beter ging met het land. Hij benoemde zijn eigen ministers. Hij benoemde ook de mensen die in de Eerste Kamer mochten zitten. Een kleine groep rijken mocht de Tweede Kamer kiezen. Koning Willem I liet kanalen aanleggen en wegen verbreden. Er kwamen steeds meer stoomboten en in 1839 reed de eerste stoomtrein door Nederland.
In de Zuidelijke Nederlanden waren ze niet zo tevreden over de koning. In het zuiden woonden veel katholieken en Willem I was protestant. In 1830 begon de Belgische Opstand. Willem I wilde dat België bij Nederland bleef en stuurde een leger. Pas in 1839 gaf Willem het op. België werd een apart koninkrijk. De mensen in de Noordelijke Nederlanden waren boos op Willem I, omdat hij had veel geld had opgemaakt tijdens de Belgische opstand.
De macht bij het volk.
Toen Willem II, de zoon van Willem I, aan de macht kwam, zag hij dat het niet zo langer kon. De burgers waren ontevreden en wilden meer te vertellen hebben. Willem II vroeg Thorbecke om een nieuwe grondwet te schrijven. De grondwet van 1848 was het begin van de democratie.
In de grondwet staat beschreven welke rechten de burgers hebben: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van onderwijs, vrijheid van godsdienst en vrijheid van vereniging. In de nieuwe wet stond ook dat er verkiezingen moesten komen. De volksvertegenwoordigers van de provincies kozen de Eerste Kamer. Mannen die veel belasting betaalden en ouder waren dan 23 jaar, kozen de Tweede Kamer. Omdat iedereen wel wilde stemmen kregen in 1917 alle mannen kiesrecht. In 1919 mochten de vrouwen ook stemmen. Vrouwen ook! In de negentiende eeuw mochten alleen jongens naar de universiteit. Rijke meisjes gingen naar een meisjesschool. Arme meisjes hadden een heel ander leven. Zij moesten al jong aan het werk om geld te verdienen.
Aletta Jacobs
Aletta Jacobs wilde wel naar de universiteit. Maar omdat ze geen jongen was, mocht dat niet. Ze deed eerst een andere opleiding en daarna wilde Aletta toch echt naar de universiteit. Ze schreef een brief aan minister Thorbecke en mocht toen student aan de universiteit worden. Ze was de eerste vrouw daar en toen ze afstudeerde, was ze de eerste vrouwelijk dokter in Nederland. Aletta zag als dokter dat veel vrouwen het zwaar hadden. Ze probeerden hun leven makkelijker te maken. Ze vocht ook voor de emancipatie van de vrouw en werd voorzitter van de vereniging voor vrouwenkiesrecht. Aletta wilde dat vrouwen dezelfde rechten kregen als mannen. Dat lukte. Aletta was 68 jaar toen ze voor het eerst mocht stemmen.
